2000 - Jaime Lerner, Grote Prins Claus Prijs: ‘Ik bedreef urbane acupunctuur’

De uitreiking in het jaar 2000 stond in het teken van  ‘stadshelden’. De grote Prins Clausprijs werd gedeeld door twee Brazilianen. Prins Willem Alexander deed het woord en prees de Braziliaanse aanpak. Prins Claus reikte de prijzen uit, ondanks zijn verzwakte gezondheid.

Willem Alexander: ‘Ik ben treurig, vereerd en blij. Treurig omdat mijn vader door zijn ziekte de hele ceremonie niet op zich kan nemen. Vereerd omdat hij mij heeft gevraagd die taken op me te nemen. En blij omdat hij er toch bij kan zijn.’

 De Cultuurbarbaar sprak met een van de winnaars, Jaime Lerner, een succesvolle stadsplanner. Drie keer was Jaime Lerner burgemeester van Curitiba in Brazilië en hij maakte het tot het planningswonder van Latijns Amerika. Nu is hij gouverneur van de staat Parana in het zuiden van dat land en doet hij daar precies hetzelfde als in Curitiba.

Fly-overs

In 1990 ontving Curitiba de Milieuprijs van de VN, in 1992 kreeg het de eretitel Ecologische hoofdstad van Brazilië en in december 2000 ontving ex-burgemeester Lerner de Grote Prins Clausprijs.

Het begon allemaal in de jaren zestig. Jaime Lerner, een jonge architect, zag tot zijn afgrijzen dat de planners van zijn geboortestad Curitiba de stad wilden openbreken en doorsnijden met snelwegen en fly-overs. Curitiba was in korte tijd gegroeid van een stad van minder dan een half miljoen naar meer dan anderhalf miljoen inwoners. Er waren chique rijke buurten ontstaan, maar de sloppenwijken groeiden nog harder.

Met drie vrienden, architecten en ingenieurs, zette hij in 1965 IPPUC, een bureau voor planning op menselijke maat, op. Nu is IPPUC het brein achter transformaties niet alleen van Curitiba, dat inmiddels wereldfaam heeft gekregen, maar ook van de staat Parana, en zelfs van Los Angeles, Havana en Buenos Aires.

Bussluizen

Een van de eerste projecten van IPPUC is het openbaar vervoer. Net nadat hij voor de eerste keer burgemeester wordt, komt er in 1974 een eigen baan voor autobussen, die niet gehinderd worden door auto’s. Het is het begin van een grote transformatie. In 1991 is het publieke transportsysteem gereed. De uitgaven zijn 2000 keer goedkoper dan een metro gekost zou hebben.

Lerner ontwerpt zelf de nieuwe bussluizen, waarin de extra lange bussen, met twee ‘knikken’ en ruimte voor 270 passagiers, passen. De maximale wachttijd is gereduceerd tot twee minuten, en door een uitgekiend netwerk met vijf hoofdlijnen door de stad, is er een uitstekende doorverbinding gerealiseerd.

Een kaartje voor de opera

In 1989 wordt het project ‘Afval is geen afval’ gelanceerd. Ieder die afval inlevert krijgt van het gemeentebestuur een beloning. Twee keer per week komen er in iedere wijk grote vrachtwagens die papier, glas en plastic inzamelen. Voor iedere vier kilo afval is een kilo verse groente of fruit, een busabonnement, een kaartje voor de opera of een boek te krijgen.

Het organische afval gaat naar de groenvoorziening van de gemeente en het andere afval wordt verwerkt of verbrand. Het project is een eclatant succes. Hierdoor geïnspireerd gaan Lerner en consorten met enthousiasme verder. Recycling wordt het toverwoord. Oude bussen die na acht jaar zijn afgeschreven krijgen een tweede leven als klaslokaal of bibliotheek. Een kanonnenfabriek wordt een theater, een andere oude fabriek een creativiteitscentrum, het complex van een voormalig tv-station wordt veranderd in drie grote auditoria en vijf kleine.

Tekenpapier

Twee oude steengroeven worden veranderd in een operazaal en een ‘milieu-universiteit’. Een straat met veel restaurants en animatie-aangelegenheden wordt veranderd in de ’24 uur straat’. Een straat die de winkeleigenaren niet wilden veranderen in een voetgangersgebied breek de burgemeester open en laat er kiezelstenen, ‘kinderkopjes’, verlichtingsarmaturen, kiosken en duizenden planten en bloemen aanbrengen.

Enige weken later willen de winkeliers in een nabijgelegen straat ook een voetgangersgebied voor hun zaak.  Een andere straat waar men geen voetgangersgebied wenst, plaveit de burgemeester vol met tekenpapier en de straat krioelt al spoedig van de schilderende en tekenende kinderen. Hij herhaalt dit enige keren en ook deze straten worden ‘veroverd’.

Kennisvuurtorens

‘Ik bedreef urbane acupunctuur’, verduidelijkt Lerner. ‘Het idee is: verander het probleem in een oplossing, dan gaan de mensen achter je staan.’90% van de inwoners van Curitiba wil niet meer weg uit de stad: het hoogste percentage van Brazilië.’

 Als Lerner na een derde termijn  de stad in 1993 als burgenmeester verlaat, woerdt er zowel primaire, secundaire als permanente educatie gegeven voor alle leeftijdsgroepen, steken er boven de hele stad vijftig ‘kennisvuurtorens’ uit waarin zich biliotheek-  en speelvoorzieningen bevinden en is er een reeks centra voor straatkinderen, waarin sportieve, culturele en vakgerichte activiteiten plaatsvinden.

Gouverneur

Lerner is inmiddels sinds 1994 gouverneur van de staat Parana en hij gaat onverdroten door. Met gelden van UNESCO en Unicef begint hij het project Usina Hydraulica. Een klein dorpje waar de onderhoudsmensen van een waterkrachtcentrale wonen en werken, wordt getransformeerd tot een educatief project.

Er worden overnachtings-  en onderwijsgebouwen neergezet en een auditorium , zodanig dat per week 1000 leraren een seminar kunnen volgen. Iedere maandag opnieuw rijden er zo’n dertig tot veertig bussen het complex Universidade do Professor binnen en de onderwijzers en leraren uit de hele staat krijgen dan een programma voorgeschoteld met volgens Lerner ‘de beste leraren van het land en voor het culturele programma de beste acteurs en artiesten.’

‘Het draait nu drie jaar en ook in dit project doe ik aan recycling. Elke keer wordt een deel van het bestand aan lesgevers beter. Als 10% van de leraren aan de beurt is geweest, is er al een effect op de hele educatie van de staat Parana.’

Dan wordt Lerner een tikkeltje filosofisch. ‘Curitiba is niet bijzonder, is geen paradijs, ook Curitiba heeft slums en superrijke buurten. Wat maakt het verschil? Een woord: respect! Onze mensen voelen zich gerespecteerd. Ze voelen ook dat educatie in een goed systeem veranderd kan worden. ‘

Convoio Cultural

 ‘Kwaliteit is het antwoord. Dan gaan de mensen mede-verantwoordelijkheid nemen.‘ Om vervolgens  samen te vatten: ‘Als je gaat veranderen heb je vijf dingen nodig: - de politieke wil; - solidariteit; - een strategie; - mede-verantwoordelijkheid bij ieder project  en,  een collectieve droom.’

Bij het afscheid roept hij nog na: ‘Ik stuur je nog informatie toe over een recent project, Convoio Cultural. In de staat Parana rijdt een convooi bussen rond waarbij ze alle 399 gemeenten, waarvan sommige heel klein, aandoen. Er is een bus met klassieke muziek, een opera-bus, een ballet-bus en ga maar door. En er is een bus met magic food.’

‘Het project bestaat nu bijna twee jaar en de mensen in vooral de kleine dorpjes weten niet wat ze zien. Het convooi wordt ook steeds langer. De staat betaalt. Ik heb ondertussen al uitnodigingen voor het convooi uit Rio de Janeiro en Buenos Aires. Je zou het moeten zien.’

 

 

Circa:
Nee

Tags

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0