De Oude Kerk is waarschijnlijk het oudste stenen gebouw van Amsterdam. Op 17 september 1306 wijdde de Bisschop van Utrecht de kerk aan Sint Nicolaas en daarmee kreeg de kerk ook naam van deze beschermheilige van de zeelieden.
De Oude Kerk had een rijk interieur: er stond een grote koperen doopvont, er waren twee orgels en tientallen altaren en altaarstukken, gebrandschilderd ramen en het koor was behangen met tapijten van zijde, met gouddraad doorwerkt. Op het hoogaltaar stond een zilveren beeld van Sint Nicolaas. In 1571 telde de Oude Kerk maar liefst 38 altaren. Sommige rijke burgers hadden een eigen altaar, waar ze missen voor hun eigen ziel en zaligheid lieten opdragen. De gilden hadden ieder een eigen altaar, vaak in een eigen kapel. Zo hadden de handboogschutters een kapel, gewijd aan Sint Sebastiaan. De voetboogschutters hadden er zelfs twee, gewijd aan Sint Joris.
In het vaandel
De meeste gilden hadden ook een eigen vaandel met daarop een afbeelding van de patroonheilige en het werktuig van het gilde. De vaandels werden in processies en bij plechtige gebeurtenissen, zoals de ontvangst van vorsten, meegedragen. Bij die gelegenheden droegen gildenmeesters brandende kaarsen mee, fraai aangeklede meisjes stelden Maria, of Maria Magdalena of Sint Barbara voor, en kinderen waren verkleed als engelen of duivels.
Versobering
Na de Beeldenstorm en de Alteratie bleef er in de kerk weinig over dat herinnerde aan de katholieke eredienst, behalve het kerkgebouw zelf. Beelden waren kapotgeslagen, altaren verwijderd, muurschilderingen overgeschilderd en het ceremoniële zilver was geroofd of omgesmolten. Het protestantse geloof was voortaan het staatsgeloof en de katholieken waren gedwongen hun diensten in schuilkerken te houden.
Rustplaats
In de kerk zijn enkele beroemde inwoners van de stad begraven, zoals de vrouw van Rembrandt, Saskia van Uylenburgh. Met haar vonden hier zes generaties Amsterdammers hun laatste rustplaats, waarvan de honderden grafzerken nog steeds getuigen. Bijzondere graven zijn die van Jacob van Heemskerck en Jan Pieterszn. Sweelinck, de beroemde 'huisorganist'. Op http://www.gravenopinternet.nl zijn alle graven in kaart gebracht.
