In de eeuwen na de Reformatie kregen de calvinisten in een groot deel van de Lage Landen de overhand. Toen de katholieke graaf Friedrich von Plettenberg het kasteel van Wittem (Zuid-Limburg) in handen kreeg, probeerde hij wat tegengas te geven. Om verdere opmars van de calvinisten tegen te gaan, liet de graaf tegenover het kasteel een enorm klooster met kerk bouwen.
De eerste bewoners van het complex, dat in 1733 voltooid werd, waren paters kapucijnen uit Keulen of omgeving. De eerste zestig jaar leidden zij een vrij rustig leventje in het heuvelland. Toen de gevolgen van de Franse Revolutie ook in de Lage Landen voelbaar werden, ging het echter snel bergafwaarts met de Wittemer paters.
Het klooster werd in 1797, op last van de Franse autoriteiten, opgeheven. De paters moesten vertrekken. Een aantal van hen bleef stiekem in het klooster wonen. Ook zij hadden echter niet het enige leven en met hen stierf ook de kapucijner traditie in Wittem.
Nieuwe bewoners
Omdat de gebouwen niet meer gebruikt werden, raakte het complex snel in verval. Het klooster bleef bijna veertig jaar leeg staan, tot het in 1835 werd gekocht door paters redemptoristen. Dit waren geestelijken uit een vrij nieuwe congegratie (= gemeenschap van kloosterlingen). Deze was gesticht rond de tijd dat men in Wittem met de bouw van het klooster begon. In Zuid-Italië stichtte Alfonsus Maria de Liguori (later heiligverklaard) in die periode de congretatie der redemptoristen, officieel Congregatie van de Allerheiligste Verlosser genaamd (Redemptor = Verlosser).
Bijna honderd jaar later, in 1831, kwamen de eerste paters van deze congregatie naar de Lage Landen. Zij stichtten nieuwe kloosters in St. Truiden en Luik. De gemeenschap groeide erg snel en binnen korte tijd moest men op zoek naar een nieuw onderkomen voor het te St. Truiden gevestigde seminarie (= opleiding voor geestelijken).
Het leegstaande klooster van Wittem beantwoordde precies aan de eisen van de paters. Omdat hun congregatie nog niet wettelijk erkend werd, moesten ze voor de aankoop wel een kleine omweg bewandelen. Uiteindelijk zou de transactie plaatsvinden uit naam van het Mechelse kerkbestuur, hoewel het geld rechtstreeks van de redemptoristen kwam.
Op 12 januari 1836 arriveerden de eerste redemptoristen in hun nieuwe onderkomen. Zoals gezegd was het de bedoeling om in Wittem een nieuw seminarie te stichten. Zo geschiedde. Het groot-seminarie in Wittem groeide binnen tien jaar uit tot een internationaal bekend opleidingsinstituut.
Aanpassingen
De toeloop van priesters-in-opleiding was en bleef groot, ook nadat men in 1882 besloot enkel nog Nederlandse studenten toe te laten. Het aantal seminaristen groeide zelfs zo sterk, dat de paters in 1891 het plan opvatten een geheel nieuw klooster te bouwen. Het oude klooster werd in 1892 gesloopt. In de twee volgende jaren werd gebouwd aan een nieuw, groter gebouw. Dit werd in 1894 ingewijd.
In 1938 werd nogmaals een nieuwe vleugel toegevoegd, omdat er wederom een tekort aan ruimte ontstaan was. In de jaren zestig liep het aantal seminaristen echter zo fors terug, dat er samengewerkt moest worden met andere seminaries in de omgeving. Dit mondde uit in de oprichting van de Hogeschool van Theologie en Pastoraat in Heerlen. Daarmee kwam in 1968 een einde aan de opleiding van katholieke geestelijken in Wittem.
H. Gerardus Majella
Hoewel de seminaristen Wittem verlieten, werd het er geen dooie boel. Vanaf de jaren twintig was Wittem namelijk ook een bedevaartsoord geworden. Focus van de verering was een botreliek van de H. Gerardus Majella (1726-1755, in 1904 heilig verklaard), die in de kloosterkerk werd bewaard. Gerardus Majella was een van de eerste redemptoristen. De lekenbroeder overleed op vrij jonge leeftijd, maar tijdens zijn leven had hij visioenen, zou mensen genezen hebben en profetieën hebben verspreid.
Waar jaren eerder het klooster te klein was geworden, bleek nu de kerk te klein voor alle bedevaartgangers. Nadat er al dertig jaar een houten noodkapel had gestaan, werd in 1961 een nieuwe kapel aan de kerk gebouwd: de Gerarduskapel.
In contact komen met de christelijke traditie
Wittem is nog altijd een geliefd doel voor bedevaartgangers, hoewel zij tegenwoordig veelal individueel komen, in plaats van in groepen. Naast de standaardactiviteiten in een katholieke kerk wordt er in en om het klooster van Wittem nog veel meer georganiseerd: lezingen, cursussen, tentoonstellingen, en zo verder.
Er woont nog steeds een aantal broeders en paters redemptoristen in het klooster. Daarom is dat deel van het complex niet toegankelijk voor bezoekers. Kerk en kapellen zijn dagelijks geopend voor gebed, bezinning en een moment van stilte.
