Fort Rijnauwen is het grootste fort van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Het werd tussen 1868-1871 bij Bunnik aangelegd om de Houtense Vlakte en de spoorlijn tussen Utrecht en Arnhem te verdedigen. Rondom Utrecht werden in deze periode meerdere 'vooruitgeschoven' forten gebouwd, waaronder Fort Rijnauwen.
Bouwgeschiedenis
Fort Rijnauwen bood plaats aan 540 soldaten en 105 kanonnen. Het is volgens het polygonaal stelsel gebouwd, d.w.z. zonder bastions, op een gelijkmatig, veelhoekig grondplan. De 31,4 hectaren maakten Rijnauwen tot het grootste fort van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Het geheel werd door een gracht omringd. Het fort beschikte over een caponnière met acht kazematten en een reduit, in dit geval een klein vijfhoekig fort.
Rond 1877 werden de poortgebouwen omgebouwd tot wachthuizen en werden een bomvrije kazerne en remises aangelegd.
In 1914-1918 werden loopgraven en schuilplaatsen aangelegd op het terrein rondom het fort.
Tweede Wereldoorlog
In 1939-1940 werd een gietstalen kazemat aangelegd. Het fort werd in mei 1940 door Duitse manschappen in beslag genomen. Het fort werd een tijd lang als munitieopslag gebruikt. Tijdens de oorlog mocht vrijwel niemand van buiten het Duitse leger het fort betreden. Later bleek dat op Fort Rijnauwen vanaf 1942 regelmatig executies werden uitgevoerd, met name van Nederlandse en Belgische verzetsstrijders. In totaal zou het gaan om 250 tot 500 mensen. In 1946 werd daarom een monument in het fort opgericht. Daaraan werden in de jaren '80 negen platen met de namen van 51 gefusilleerde verzetsstrijders toegevoegd.
Na de bevrijding zaten gedurende enige tijd Canadese soldaten in Fort Rijnauwen. Zij 'speelden' met achtergelaten Duitse munitie, waardoor enige schade aan het fort is toegebracht: In het rechter bastion van het reduit verzakte de vloer met ± 20cm en ook het plafond verzakte voor een deel met ±7cm. Tevens zit er een vuistgrote scheur in het plafond. Ook in een van de kazematten op de wal is schade te zien. De scheuren maken deze ruimtes fijne verblijfplaatsen voor vleermuizen.
Anno nu
Dit fort is in vrijwel originele staat. Het is eigendom van Staatsbosbeheer en is alleen met een gids toegankelijk, omdat er bijzondere planten- en diersoorten voorkomen.
